Allergieën & intoleranties

Allergie en intolerantie

Het Vlaams Instituut Gezond leven definieert allergieën en intoleranties als abnormale reacties van het lichaam op de inname van een voedingsmiddel of van een bepaalde stof in een voedingsmiddel. Een voorbeeld hiervan is lactose-intolerantie. Na het drinken van melk of het eten van melkproducten zoals yoghurt komen klachten voor. Deze klachten kunnen zeer uiteenlopend zijn zoals jeukende huiduitslag, buikpijn of diarree.

Voedselallergieën zijn vaak ernstiger dan intoleranties en kan leiden tot levensbedreigende symptomen zoals ademhalingsmoeilijkheden of anafylactische shock (Gezond Leven, 2022).

Bij een allergische reactie worden er in het bloed antistoffen gevormd door het immuunsysteem. De reactie volgt meestal snel (binnen het uur) na inname van het allergeen. Bijvoorbeeld bij een pinda-allergie.

Bij een intolerantie is het lichaam niet in de mogelijkheid om een voedingsmiddel of een bestanddeel ervan te verteren. In dit geval worden er geen antistoffen aangemaakt. De reactie treedt veelal pas later op. Een voorbeeld van een intolerantie is lactose-intolerantie door gebrek aan het enzym lactase.

Voor zowel allergieën als intoleranties wordt de overkoepelende term voedselovergevoeligheid gebruikt (Gezond Leven, 2022). Onderstaande 14 allergenen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 90 % van alle voedselallergieën. (NICE, 2022).

1. Gluten zijn eiwitten. Ze komen voor in meerdere graansoorten, zoals tarwe, spelt, rogge en gerst. Haver is van nature glutenvrij maar is vaak gecontamineerd met andere graansoorten (bv. door contact in de maalderij).
2. Tot de schaaldieren behoren onder andere gamba’s, garnalen, krab, kreeft en scampi’s.
3. Tot de weekdieren behoren mosselen, oesters, sint-jakobsschelpen, scheermessen, inktvissen en slakken zoals escargots, alikruiken, wulken en kokkels
4. Kippeneieren komen in de ingrediëntenlijst ook voor onder de vorm van eipoeder, lysozyme (E1105), albumine, …. Er bestaan ook eendeneieren, ganzeneieren en kwarteleieren.
5. Allergene vissoorten zijn: ansjovis, baars, forel, haring, heek, kabeljauw, karper, paling, schol, tongschar en zalm. Makreel, sardienen en tonijn zijn allergeen maar in mindere mate.
6. De pinda (of aardnoot) is eigenlijk geen noot maar een boon (peulvrucht). Pinda’s behoren tot de voedingsmiddelen die het vaakst hevige allergische reacties veroorzaken.
7. Soja is een peulvrucht. Vetten op basis van soja (olie, smeerbare margarine voor op brood of voor bakken en braden) bevatten in hun zuivere vorm geen soja-eiwit maar worden veiligheidshalve best vermeden.
8. Wanneer je geen koemelk verdraagt kan je ofwel een koemelkeiwit-allergie (voor de melkeiwitten caseïne en/of wei-eiwit) hebben ofwel lactose-intolerant zijn. In dit laatste geval wordt melksuiker (lactose) niet goed verteerd door een gebrek of een tekort aan het enzym lactase.
9. Amandelen, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, pistachenoten, paranoten … Een kokosnoot is geen noot. Noten kunnen net als pinda’s ernstige reacties geven.
10. Het gaat hier over mosterdzaden (waaronder witte of gele mosterd, bruine of oriëntaalse mosterd en zwarte mosterd).
11. Sesamzaad en producten op basis van sesamzaad zoals sesamolie en tahin.
12. Zwaveldioxide of sulfiet komt van nature voor in champignons en druiven, maar het is ook een additief (E220-E228) dat voorkomt in wijn. Sulfiet dient vermeld te worden als er meer dan 10 mg/kg of liter aanwezig is.
13. Lupine is een peulvrucht vergelijkbaar met soja en wordt ook vaak gebruikt als vervanger hiervan.
14. Bleekselder, bladselder, knolselder en selderijzaad. Het is ook aanwezig in kruidenmixen en bouillonblokjes.

In het tijdschrift ‘Jeugdgezondheidszorg’ gaven E.A. van Nieuwenhuizen-Struik en M. Staderman van de afdeling allergologie van het Diakonessenhuis te Utrecht in 2018 aan dat het introduceren van pinda en eieren als bijvoeding voor de leeftijd van 8 maanden bij zuigelingen met ernstig eczeem voedselallergie kan voorkomen. Er zijn aanwijzingen dat dit ook het geval zou zijn voor zuigelingen zonder eczeem. De verklaring voor deze stelling is dat vroege orale blootstelling de ontwikkeling van voedselallergieën kan voorkomen. Het op jonge leeftijd introduceren van pinda en kippenei bij kinderen met matig tot ernstig eczeem kan dus worden nagestreefd. Ook zuigelingen zonder eczeem kunnen baat hebben bij deze vroege introductie. Deze strategie hoeft niet beperkt te blijven tot pinda en eieren. Ook melk, vis, noten, tarwe en soja zijn voedingsmiddelen met een hoog risico op voedselallergieën en kunnen ook op jonge leeftijd worden geïntroduceerd. Verder onderzoek naar het effect van vroege introductie van deze voedingsmiddelen ontbreekt (Van Nieuwenhuizen-Struik, 2018). Er wordt verder onderzoek gedaan naar positieve impact van voeding tijdens de zwangerschap en borstvoeding (window of opportunity) op de epigenetische signatuur en de invloed ervan op het risico op het ontwikkelen van allergische aandoeningen (Nutrients 2021).